Czym są hormony i jak działają w organizmie
Hormony to substancje chemiczne produkowane przez gruczoły dokrewne, które pełnią rolę posłańców w organizmie. Układ endokrynowy, składający się z gruczołów takich jak tarczyca, przysadka, nadnercza czy trzustka, odpowiada za produkcję i uwalnianie hormonów do krwiobiegu. Mechanizm działania hormonów polega na łączeniu się z specyficznymi receptorami w komórkach docelowych, co wywołuje określone reakcje biochemiczne.
W organizmie człowieka wyróżniamy główne grupy hormonów:
Hormony tarczycy (tyroksyna, trijodotyronina)
Hormony płciowe (estrogeny, testosteron, progesteron)
Hormony trzustki (insulina, glukagon)
Hormony nadnerczy (kortyzol, aldosteron)
Hormony przysadki (TSH, FSH, LH)
Równowaga hormonalna jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, wpływając na metabolizm, wzrost, reprodukcję i ogólne samopoczucie.
Hormony tarczycy - tyroksyna i trijodotyronina
Hormony tarczycy, głównie tyroksyna (T4) i trijodotyronina (T3), regulują metabolizm, temperaturę ciała, pracę serca oraz rozwój układu nerwowego. Te kluczowe hormony wpływają na niemal każdą komórkę w organizmie, kontrolując szybkość procesów metabolicznych.
Objawy zaburzeń tarczycy
Niedoczynność tarczycy objawia się zmęczeniem, przyrostem masy ciała, wrażliwością na zimno, suchością skóry i spowolnieniem. Nadczynność charakteryzuje się utratą masy ciała, nerwowością, przyspieszoną pracą serca, nadpotliwością i drżeniem rąk.
Dostępne preparaty w Polsce
W polskich aptekach dostępne są skuteczne leki na zaburzenia tarczycy. Euthyrox i Letrox zawierają lewotyrokszynę, syntetyczną formę hormonu T4, stosowaną w leczeniu niedoczynności. Thyrozol z tiamazolem hamuje nadprodukcję hormonów tarczycy. Dawkowanie ustala lekarz na podstawie badań TSH, a leki należy przyjmować rano na czczo, kontrolując regularnie poziom hormonów.
Hormony płciowe - estrogeny, progesteron i testosteron
Hormony płciowe odgrywają kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Estrogeny i progesteron regulują cykl menstruacyjny, wpływają na zdrowie kości i układ sercowo-naczyniowy u kobiet. Testosteron z kolei odpowiada za rozwój cech płciowych u mężczyzn oraz utrzymanie masy mięśniowej i gęstości kości.
Terapia hormonalna w menopauzie
Terapia hormonalna stanowi skuteczną metodę łagodzenia objawów menopauzy, takich jak uderzenia gorąca, potliwość nocna czy zaburzenia nastroju. W polskich aptekach dostępne są następujące preparaty hormonalne:
Climara - plastry z estradiolem do stosowania przezskórnego
Duphaston - tabletki zawierające dydrogesteron
Provera - preparat z octanem medroksyprogesteronu
Nebido - iniekcyjny undecylan testosteronu dla mężczyzn
Terapia hormonalna jest wskazana przy ciężkich objawach menopauzy, osteoporozie czy niedoborach hormonalnych. Jednak istnieją również przeciwwskazania, takie jak zakrzepica, choroby wątroby czy niektóre nowotwory. Możliwe efekty uboczne obejmują bóle głowy, nudności czy zwiększone ryzyko zakrzepicy.
Insulina i hormony regulujące poziom cukru
Insulina jest najważniejszym hormonem regulującym metabolizm glukozy w organizmie. Produkowana przez komórki beta wysp trzustkowych, umożliwia wchłanianie glukozy przez komórki i utrzymuje prawidłowy poziom cukru we krwi. Niedobór insuliny lub oporność na jej działanie prowadzi do rozwoju cukrzycy.
Rodzaje insuliny dostępne w Polsce
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępne są różne rodzaje insuliny dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentów:
Insulina krótkodziałająca - Actrapid, Humulin R (działanie 4-6 godzin)
Insulina długodziałająca - Lantus, Levemir (działanie do 24 godzin)
Insulina mieszana - Mixtard, Humalog Mix (połączenie różnych typów)
Insulina może być podawana za pomocą strzykawek, penów insulinowych lub pomp insulinowych. Kluczowe znaczenie ma regularne monitorowanie poziomu glikemii glukometrem oraz dostosowanie dawek do aktualnych potrzeb organizmu.
Kortykosteroidy - hormony kory nadnerczy
Kortykosteroidy to grupa hormonów steroidowych produkowanych naturalnie przez korę nadnerczy oraz ich syntetyczne odpowiedniki. Odgrywają kluczową rolę w regulacji procesów zapalnych, odpowiedzi immunologicznej i metabolizmu węglowodanów.
Preparaty dostępne w polskich aptekach
Prednison - stosowany w chorobach autoimmunologicznych i stanach zapalnych
Hydrocortizon - wykorzystywany miejscowo i systemowo w reakcjach alergicznych
Dexamethasone - silny kortykosteroid o długim działaniu
Kortykosteroidy znajdują zastosowanie w leczeniu astmy, chorób reumatycznych, schorzeń skóry oraz stanów alergicznych. Wymagają ostrożnego stosowania pod kontrolą lekarza ze względu na możliwe działania niepożądane, szczególnie przy długotrwałym użyciu. Ważne jest stopniowe odstawianie preparatu zgodnie z zaleceniami specjalisty.
Hormon wzrostu i inne hormony przysadki
Hormon wzrostu (somatotropina) to białkowy hormon przysadki odpowiedzialny za wzrost i rozwój organizmu. U dzieci stymuluje wzrost kości i tkanek, u dorosłych reguluje metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów.
Preparaty somatropiny w Polsce
Genotropin - preparat rekombinowanego hormonu wzrostu
Norditropin - dostępny w formie wstrzykiwaczy typu pen
Saizen - stosowany w niedoborach hormonu wzrostu
Terapia hormonem wzrostu jest wskazana u dzieci z niedoborem wzrostu oraz u dorosłych z potwierdzoną somatotropiną. Inne hormony przysadki, takie jak ACTH czy prolaktyna, również wymagają specjalistycznego nadzoru. Leczenie wymaga regularnego monitorowania poziomu hormonów oraz obserwacji możliwych działań niepożądanych przez endokrynologa.
