Czym jest HIV i AIDS
HIV (Human Immunodeficiency Virus) to wirus, który atakuje układ odpornościowy organizmu, szczególnie komórki CD4+. Ważne jest rozróżnienie między HIV a AIDS - HIV to sam wirus, natomiast AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) to zaawansowane stadium infekcji HIV, gdy układ odpornościowy jest już znacznie osłabiony.
Wirus HIV systematycznie niszczy komórki odpornościowe, stopniowo obniżając zdolność organizmu do walki z infekcjami i chorobami. Infekcja HIV rozwija się w trzech głównych etapach: ostra infekcja pierwotna, faza bezobjawowa (latentna) oraz AIDS.
W Polsce żyje około 15-20 tysięcy osób zakażonych HIV, przy czym szacuje się, że około 30% z nich nie wie o swojej infekcji. Wczesne wykrycie wirusa ma kluczowe znaczenie dla skuteczności leczenia i zapobiegania dalszemu rozprzestrzenianiu się infekcji.
Objawy i diagnostyka HIV
Rozpoznawanie objawów HIV
Wczesne objawy infekcji HIV mogą przypominać grypę i obejmują gorączkę, bóle mięśni, wysypkę skórną, powiększone węzły chłonne oraz przewlekłe zmęczenie. Te objawy pojawiają się zazwyczaj 2-4 tygodnie po zakażeniu i mogą trwać kilka tygodni.
W zaawansowanym stadium AIDS mogą wystąpić poważne infekcje oportunistyczne, drastyczna utrata masy ciała, uporczywe biegunki oraz nowotwory charakterystyczne dla osób z osłabioną odpornością.
Diagnostyka i badania
W Polsce dostępne są różne testy diagnostyczne HIV:
Testy immunoenzymatyczne ELISA - podstawowe badanie przesiewowe
Testy szybkie - wynik w ciągu 15-30 minut
Test Western Blot - badanie potwierdzające
Testy wykrywające RNA wirusa HIV
Testy można wykonać w punktach konsultacyjno-diagnostycznych ds. HIV, laboratoriach diagnostycznych oraz podczas bezpłatnych akcji testowych. Okno serologiczne, czyli okres między zakażeniem a możliwością wykrycia przeciwciał, wynosi 3-12 tygodni, dlatego regularne badania kontrolne są szczególnie ważne dla osób z grup ryzyka.
Leczenie przeciwretrowirusowe dostępne w Polsce
Terapia antyretrovirusowa (ART) stanowi podstawę leczenia HIV w Polsce. Polega ona na jednoczesnym stosowaniu kilku leków z różnych klas, które blokują replikację wirusa na różnych etapach jego cyklu życiowego. Dzięki temu możliwe jest osiągnięcie niewykrywalnego poziomu wirusa we krwi.
Klasy leków przeciwretrovirusowych
Inhibitory odwrotnej transkryptazy nukleozydowe (NRTI) - blokują enzym odwrotnej transkryptazy
Inhibitory odwrotnej transkryptazy nienukleozydowe (NNRTI) - działają na ten sam enzym, ale w inny sposób
Inhibitory proteazy (PI) - zapobiegają dojrzewaniu nowych cząstek wirusowych
Inhibitory integrazy (INSTI) - blokują wbudowywanie materiału genetycznego wirusa do DNA komórki
W polskich aptekach dostępne są nowoczesne preparaty kombinowane, zawierające kilka substancji czynnych w jednej tabletce. Popularne terapie jednoszablonowe znacznie ułatwiają przestrzeganie zaleceń lekarza i zwiększają skuteczność leczenia, która przy prawidłowym stosowaniu przekracza 95%.
Profilaktyka przed- i poekspozycyjna
Profilaktyka przedekspozycyjna (PrEP)
PrEP to stosowanie leków antyretrowirusowych przez osoby niezakażone HIV w celu zapobiegania infekcji. W Polsce dostępne są preparaty zawierające kombinację tenofowiru i emtricytabiny. Lek przyjmuje się codziennie zgodnie z zaleceniami lekarza specjalisty.
Profilaktyka poekspozycyjna (PEP)
PEP stosuje się po potencjalnym narażeniu na HIV, najlepiej w ciągu 2 godzin, nie później niż 72 godziny po ekspozycji. Terapia trwa 28 dni i wymaga ścisłego przestrzegania dawkowania.
Profilaktykę powinny rozważyć osoby z grup wysokiego ryzyka, w tym partnerzy osób zakażonych HIV, osoby często zmieniające partnerów seksualnych oraz pracownicy służby zdrowia narażeni na kontakt z materiałem biologicznym. Skuteczność profilaktyki przy prawidłowym stosowaniu wynosi ponad 90%.
Życie z HIV - wsparcie i monitorowanie
Diagnoza HIV wymaga systematycznego podejścia medycznego i kompleksowej opieki. Regularne badania kontrolne są kluczowe dla monitorowania postępu choroby i skuteczności terapii antyretrowirusowej.
Monitorowanie medyczne
Podstawowe parametry obejmują monitoring poziomu limfocytów CD4 oraz pomiar wiremii HIV. Badania te pozwalają lekarzowi dostosować schemat leczenia i ocenić odpowiedź organizmu na terapię. Regularne kontrole powinny odbywać się co 3-6 miesięcy.
Wsparcie i opieka
Radzenie sobie z objawami ubocznymi leków wymaga ścisłej współpracy z zespołem medycznym. W Polsce pacjenci mają prawo do bezpłatnej terapii antyretrowirusowej oraz wsparcia psychologicznego. Grupy wsparcia oferują cenne doświadczenia innych pacjentów. Poufność danych medycznych jest prawnie chroniona, a dyskryminacja ze względu na status HIV jest zabroniona.
Zapobieganie transmisji HIV
Edukacja na temat HIV i skuteczne metody prewencji są fundamentalne w ograniczaniu rozprzestrzeniania się wirusa w społeczeństwie polskim.
Drogi transmisji
HIV przenosi się głównie przez:
Niezabezpieczony kontakt seksualny
Kontakt z zakażoną krwią (igły, strzykawki)
Transmisję wertykalną z matki na dziecko
Transfuzję zakażonej krwi (obecnie bardzo rzadko)
Metody ochrony
Kluczowa jest koncepcja U=U (niewykrywalny = niezakaźny) - osoby z HIV przy niskiej wiremii nie przenoszą wirusa drogą płciową. Bezpieczne praktyki seksualne, używanie prezerwatyw, programy wymiany igieł oraz profilaktyka przedekspozycyjna (PrEP) znacząco redukują ryzyko zakażenia.
W Polsce funkcjonują programy prewencji transmisji wertykalnej, zapewniające bezpieczne porody i odpowiednią opiekę noworodkom. Zwiększanie świadomości społecznej poprzez edukację pozostaje najskuteczniejszą metodą prewencji.
